W KRAINIE BOGÓW

AKA
" SEN TO CHIHIRO NO KAMIKAKUSHI " AKA " SPIRITED AWAY "


PREMIERA: 4 kwietnia 2003 (Polska), 27 lipca 2001 (Świat)
PRODUKCJA: Japonia
GATUNEK: Dramat, Fantasy, Przygodowy, Anime





Hayao Miyazaki nie robi słabych filmów. Jeśli o niektórych nie można powiedzieć, że są dziełami wybitnymi, to z pewnością każdy jego film jest co najmniej bardzo dobry. Kiedy sięgam pamięcią wstecz do poprzednich jego produkcji, mogę wymienić tylko niewielkie ich wady. Jednak o „Spirited Away” nie można tak powiedzieć; ten film to Miyazaki doprowadzony do perfekcji. To zwieńczenie jego prób zaprezentowania dzieciom wspaniałej i zarazem poruszającej bajki połączonej z niezwykle cennymi wartościami, które w dzisiejszym świecie gdzieś przepadły. Większość jego bajek przeznaczona jest dla dzieci w wieku kilkunastu lat, natomiast on sam, spędzając wakacje ze kilkoma dziesięcioletnimi dziewczynkami, stwierdził, że jedynymi produktami, którymi są raczone, to mangi shōjo, pełne romantycznych historyjek miłosnych. Odniósł wtedy wrażenie, że nie jest to coś, czego dzieci do końca oczekują. Postanowił więc zrobić bajkę właśnie dla nich. Chciał stworzyć bohaterkę będącą przeciętnym dzieckiem, z którą łatwo byłoby im sympatyzować. Bohaterka ta miałaby im pokazać wartości, które w nich drzemią, ale bez sprzyjających okoliczności nie są w stanie się ujawnić. Miyazaki musiał tylko takie okoliczności stworzyć. Było to jeszcze przed realizacją „Księżniczki mononoke”, a pracę rozpoczął od napisania scenariusza na podstawie książki dla dzieci zatytułowanej „Kiri-no mukou-no fushigina machi” („Tajemnicze miasto spowite we mgle”), który jednak odrzucono. Następnie mistrz postanowił stworzyć coś o bardziej dynamicznym charakterze, wymyślił więc „Rin and the Chimney Painter”. Miała to być współczesna opowieść, której bohaterka była jednak trochę starsza niż początkowo zakładał. Ten projekt również odrzucono. W obu historiach pojawiała się łaźnia. Mistrz zapytany o to, co jest takiego niezwykłego w łaźni, odpowiada, że kiedy był mały, łaźnia zawsze wydawała mu się tajemniczym miejscem. Jednak żeby łaźnia była w bajce czymś wyjątkowym, należało stworzyć niezwykłych jej klientów. Bogowie wydawali mu się idealnymi klientami, jednak japońscy bogowie nie mają żadnej formy; żyją w kamieniach, drzewach, itp. Należało im stworzyć ciała, i trzeba przyznać, że twórcy popisali się wyobraźnią w tym względzie.

Sama łaźnia bogów mieści się na terenie czegoś w rodzaju wesołego miasteczka z ubiegłej epoki, którego pseudozachodnia architektura (połączenie tradycyjnej architektury japońskiej z elementami kultury zachodniej) pochodzi z początkowego okresu ery Meiji. Są też elementy zaczerpnięte z baśni napisanych sto czy dwieście lat temu. Doświadczymy ich przebywając w iście królewskich apartamentach wiedźmy prowadzącej łaźnię. Sama czarownica jest potraktowana klasycznie i także wydaje się znajoma, kojarzy się z Babą Jagą, co potwierdza fakt podobieństw w imionach (wiedźma ma tu na imię Yubaba). Jest jeszcze kilka postaci przypominających dawne czasy baśni; artysta połączył te dwie rzeczywistości i umieścił je w dzisiejszej Japonii. Łaźnia w dzień jest opuszczonym skansenem, aby na noc zmieniać się w tętniącą życiem, baśniową krainę bogów, wciągającą nieświadomych niczego ludzi, którzy trafili tam przypadkiem. Główna bohaterka, dziesięcioletnia Chihiro, trafia do tej krainy, po tym jak rodzice w drodze do nowego miejsca zamieszkania zbaczają z drogi i trafiają do tego dziwnego wesołego miasteczka. Skuszeni smakowitym zapachem postanawiają uraczyć się potrawami przeznaczonymi dla bóstw, za co zostają zamienieni w świnie, a ich córka zamknięta w krainie bogów i zdana na łaskę strasznej wiedźmy.Zostaje przyjęta do pracy w łaźni, w czym pomaga jej chłopiec imieniem Haku. Dziewczynka może powrócić do normalnego świata razem z odczarowanymi rodzicami, ale żeby tego dokonać, musi ciężko pracować w łaźni. Tak jak planował, reżyser stworzył bohaterkę na wzór dzisiejszej młodzieży, czyli przyzwyczajoną do luksusów współczesnego świata, nie trapioną żadnymi poważnymi problemami, chronioną przez rodziców przed wszelkimi niebezpieczeństwami. Dla dziewczynki niezwykle irytujący jest fakt przeprowadzki do nowego domu, łączącej się z utratą znajomych w dawnym miejscu zamieszkania. Z tego powodu jest nadąsana i trochę obrażona na rodziców. Ci z kolei nie pamiętają wojny i ciężkich czasów, jakie nastały po jej zakończeniu. Mają wysokie poczucie własnej wartości i pewność, że ich karty kredytowe mogą spłacić wszystko. Są przedstawicielami społeczeństwa konsumpcyjnego. Miyazaki podkreśla ten fakt na przykładzie obżarstwa i pokazuje, że nie tędy droga, w sposób wręcz satyryczny zamieniając ich w świnie. Pozbawia w ten sposób bohaterkę płaszcza ochronnego i rzuca ją w świat baśni, w którym nic nie jest pewne, gdzie w każdej chwili można zostać zamienionym w węgiel lub zwierzę, a być może nawet zjedzonym. Mistrz rzuca więc bohaterkę na głęboką wodę ciężkiego życia pracownika niezwykłej łaźni i patrzy, jak chroniona do tej pory przez rodziców dziewczynka sobie poradzi. Czy się załamie, czy może pozornie rozpuszczona i przyzwyczajona do wygód Chihiro wyznaczy sobie cel, na który być może jej rodziców nie byłoby stać. W ten sposób reżyser pokazuje dzieciom oglądającym film, że mają w sobie siłę i jeśli tylko zechcą, mogą bardzo wiele osiągnąć. Ważną postacią ze względu na wartości poprzez nią przekazywane jest bóg bez twarzy. Za jego pomocą pokazana zostaje chciwość ludzi, a zarazem, jakby w kontraście, wartość przyjaźni i miłości. Bóg ten jest z jakichś powodów odtrącony i nie ma wstępu do łaźni. Wyraźnie widać, że jest bardzo samotny, a dobroduszna Chihiro nieopatrznie wpuszcza go do przybytku, gdzie staje się nieobliczalny. Przekupuje wszystkich złotem, do tej pory samotny chce być w centrum uwagi, a chciwi pracownicy łaźni go wielbią. Jednak dzięki Chihiro szybko przekonuje się, że nie każdego da się kupić, a jednocześnie na tym samym przykładzie artysta pokazuje potęgę prawdziwej przyjaźni. Dziewczynka bez zastanowienia wybiera ratowanie przyjaciela ponad górę złota proponowaną jej przez boga bez twarzy. Rozjusza go to, ale również rewiduje jego pogląd na temat przyjaźni, że można ją zdobyć będąc po prostu sobą. Warto też zwrócić uwagę na samą wiedźmę, która nie jest do końca postacią negatywną. Oczywiście czyni wiele złego, ale robi to, ponieważ takie są zasady tego świata, traktuje Chihiro ostro, ale sprawiedliwie. Yubaba ma po prostu bardzo trudny charakter, a dziewczynka od razu wyczuwa, że wiedźma ma też dobre strony, a w końcu nawet nazywa ją babcią. To też wartościowe przesłanie, dające młodym widzom do zrozumienia, że pozory mylą i że nawet straszna zrzędliwa wiedźma może mieć jakieś pozytywne cechy charakteru. Film wykonany został perfekcyjnie. Wszystko jest na swoim miejscu, nie ma żadnej zbędnej sceny, po prostu się go chłonie. Scena za sceną, cały czas dzieje się coś ciekawego, mimo że film wcale nie oferuje żadnych niezwykłych fajerwerków wizualnych. Nie ma tu miejsca na tanie efekciarstwo, które miałoby załatać kiepski scenariusz i przytrzymać widza przy ekranie. To po prostu wspaniała opowieść nie wymagająca żadnych zbędnych dodatków. Moim zdaniem na duży plus zasługuje także muzyka, która w odpowiednich scenach tworzy z obrazem i emocjami wywołanymi przeżyciami bohaterów tak piękną jedność, że trudno opanować wzruszenie. Cóż mogę więcej dodać... To po prostu najpiękniejsza baśń, jaką w życiu dane mi było poznać.

Dark Rael






OBSADA:
Joanna Jabłczyńska: Chihiro / San
Leszek Zduń: Haku
Mirosława Krajewska: Yubaba
Jan Janga-Tomaszewski: Kamaji
Monika Kwiatkowska-Dejczer: Lin[/right]
EKIPA:

Reżyseria: Hayao Miyazaki
Scenariusz: Hayao Miyazaki
Muzyka: Joe Hisaishi
Zdjęcia: Masashi Ando








NAGRODY I NOMINACJE:
Oscary 2003
• Najlepszy długometrażowy film animowany
Berlinale 2002
• Najlepszy film
BAFTA 2004
• Najlepszy film nieanglojęzyczny (nominacja)
Cezary 2003
• Najlepszy film zagraniczny (nominacja)
Annie 2003
• Najlepsze indywidualne osiągnięcie w animacji produkcji pełnometrażowej
• Najlepsze indywidualne osiągnięcie: muzyka
• Najlepsze indywidualne osiągnięcie: reżyseria animowanej produkcji kinowej
• Najlepsze indywidualne osiągnięcie: scenariusz
Europejska Akademia Filmowa 2002
• Najlepszy film zagraniczny roku - Screen International (nominacja)
IHG 2003
• Najlepszy film (nominacja)
Satelity 2003
• Najlepszy film animowany lub łączący w sobie różne media
Saturny 2003
• Najlepszy film animowany
• Najlepsza muzyka (nominacja)
• Najlepszy scenariusz (nominacja)
LAFCA 2002
• Najlepszy film animowany
Stowarzyszenie Krytyków Filmowych z Tokio 2002
• Najlepszy film
NYFCC 2002
• Najlepszy film animowany